در حالی که جهان اول دسامبر را به عنوان روز جهانی ایدز گرامی میدارد تا بر اهمیت پیشگیری، درمان و حمایت از مبتلایان به اچآیوی/ایدز تأکید کند، در ایران، نه تنها بسیاری از مبتلایان به این بیماری هنوز شناسایی نشدهاند، بلکه در انزوای اجتماعی و روانی شدیدی به سر میبرند.
رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران خردادماه امسال با اشاره آمار سال گذشته گفته بود که تعداد بیماران مبتلا به اچآیوی که شناسایی شدهاند، حدود ۲۵ هزار نفر بوده، در حالی که تعداد تخمین زدهشده مبتلایان به ۴۵ هزار نفر میرسد. به گفته لادن عباسیان، این آمار نگرانکننده نشان میدهد که “نزدیک به ۵۰ درصد” بیماران در کشور شناسایی نشدهاند و از مزایای تشخیص و درمان محروم هستند.
در این میان، آمارها حاکی از آنند که با وجود این که در گذشته “اعتیاد تزریقی” عامل اصلی ابتلا به ویروس اچآیوی بود، در سال ۱۴۰۳ خورشیدی ۶۵ درصد از موارد تازهشناساییشده از طریق “رفتار جنسی پرخطر” مبتلا شدهاند. بیشترین گروه سنی درگیر بیماری نیز افراد ۲۵ تا ۳۹ سال بودند.
برای مبتلایان به اچآیوی/ایدز بزرگترین چالش، مقابله با “انگ” (Stigma) و تبعیض اجتماعی است. از آنجا که ابتلا به این بیماری در اذهان عمومی بهطور نادرست با رفتارهای غیرقابل قبول اجتماعی مانند روابط جنسی یا اعتیاد پیوند خورده، بیماران همچنان با طرد و قضاوت مواجه میشوند.
دکتر مینو محرز، استاد بیماریهای عفونی دانشگاه علوم پزشکی تهران هشتم آذرماه (۲۹ نوامبر) به روزهایی اشاره کرد که هیچ مرکز درمانی حاضر به پذیرش بیماران اچآیوی نبود. او در این مورد گفت: «در این شرایط ما با صحبتهای فراوان توانستیم بیماران را در بخش عفونی بیمارستان امام خمینی تهران بستری کنیم. درمانی وجود نداشت و اغلب، جوانان زیر چشم ما به مرحله بیماری ایدز میرسیدند و از دنیا میرفتند.»
رئیس اورژانس اجتماعی بهزیستی کشور نهم آذرماه ضمن تأکید بر لزوم آموزشهای نوین بومی و منطبق با فرهنگ جامعه، به نقش مخرب برخی رسانهها در گذشته اشاره کرده و گفته بود: «رسانهها در مقاطعی با تولید سریالها و داستانهایی که بیشتر جنبه انگافزایی داشت، نه تنها کمکی به کاهش آسیبهای ناشی از انگ نکردند، بلکه در مواردی موجب بازتولید ترس و برچسبزنی شدند.»
در این میان، به گفته کارشناسان، نبود آموزش جامع جنسی در مدارس یکی از خلأهای جدی نظام آموزشی ایران در حوزه سلامت عمومی است و بهطور مستقیم بر توان سیستم بهداشت کشور برای پیشگیری از اچآیوی/ ایدز تأثیر میگذارد.
به گفته یک متخصص پزشکی اجتماعی، در حالی که الگوی انتقال اچآیوی طی سالهای اخیر بهسمت روابط جنسی محافظتنشده تغییر کرده، ساختار آموزشی همچنان با سکوت سازمانیافته یا محدودیتهای رسمی درخصوص این موضوع روبرو است. این فاصله میان نیاز واقعی نسل نوجوان و محتوای ارائهشده در مدارس موجب میشود دانشآموزان در مهمترین دوره شکلگیری رفتارهای سلامتمحور، فاقد آگاهی ضروری درباره پیشگیری باشند.
این متخصص پزشکی اجتماعی که نخواست نامش فاش شود، در گفتگو با دویچهوله فارسی افزود: در حالی که سن آسیبهای اجتماعی بسیار پایین آمده، بدون آموزش ساختاریافته، نوجوانان مهارتهای عملی لازم برای نه گفتن، تصمیمگیری سالم، گفتگوی جنسی، و استفاده از روشهای پیشگیری را کسب نمیکنند. این در حالی است که تجارب بینالمللی نشان میدهد آموزش جنسی مبتنی بر شواهد نه تنها موجب افزایش رفتارهای پرخطر نمیشود، بلکه احتمال روابط محافظتنشده را کاهش داده و آگاهی نسبت به اچآیوی را بهطور معنادار افزایش میدهد.
