بار سفر بستن و از کشور رفتن برای همیشه همان کلمه تکراری مهاجرت در کنار آمار پایین فرزندآوری در کشور، آینده ایران را به چالش میکشند. با این حال تلاش برای رسیدن به آرامش و آیندهای بهتر حق ذاتی هر انسانی است. نگاهی به شرایط کشور اعم از تنگناهای روزافزون اقتصادی، آمار ترسناک بیکاری در کشور تا انواع تحدیدهای روا داشتهشده علیه آزادیهای اجتماعی و سیاسی شهروندان در کنار ایجاد تنشهای روزافزون علیه بخشی از جامعه که با قرائت گروههای تندرو حاضر در ساختار حاکمه از مفاهیم ارزشی و اخلاقی همسو نیستند همگی عواملی هستند که سیل رو به فزونی مهاجرت از کشور را بهویژه در کمتر از یک دهه اخیر و حتی شاید بعد از اعتراضات سال گذشته رقمزدهاند.
سعید معیدفر، جامعهشناس و استاد بازنشسته دانشگاه تهران درباره نگاه مقامات به مهاجرت به روزنامه هممیهن گفت: «معمولاً در نظریههای مهاجرت که میتواند اعم از مهاجرتهای داخلی و بینالمللی باشد، نظریهها مشترک است. در پدیده مهاجرت باید سه عامل جاذبههای مقصد، دافعههای مبدأ و مسیر مبدأ تا مقصد مورد بررسی قرار بگیرد. همچنین باید بررسی کرد که میزان غلبه جاذبهها بر دافعهها چه میزان است.
مسائل و مشکلات مسیر مهاجرت تا زمان استقرار در مقصد نیز مهم است. در بسیاری موارد در پدیده مهاجرت جاذبههای اقتصادی مقصد برای عدهای زیاد است درحالیکه در مبدأ وضعیت اشتغال یا درآمد مناسب نیست. این افراد برای داشتن شغل یا درآمد بهتر به کشور مقصد مهاجرت میکنند. این موضوع در کشورهای مختلف جهان از جمله ایران وجود دارد.»
این جامعهشناس اظهار داشت: «متاسفانه امروز مهاجرت تحت هر شرایطی رخ میدهد. هر هفته تعداد زیادی از مهاجران در دریای مدیترانه جان خود را از دست میدهند. اکثر این افراد از ایران و افغانستان و سایر کشورهایی هستند که از نظر ساختار توسعه اجتماعی و جایگاه اجتماعی با مشکلات جدی مواجهند. در واقع این افراد مبدأ و مقصد را مقایسه نمیکنند و تنها قصد رفتن دارند که میتوان از آن بهعنوان فرار یاد کرد و نه مهاجرت.
سعید معیدفر افزود: امروز عده زیادی از کشور فرار میکنند نه مهاجرت. دلیل این موضوع تنگناهای امنیتی، مشکلات اقتصادی، تنفر و انزجار نسبت به مبدأ، احساس پوچی در کشور خود است. همچنین بسیاری از مهاجران احساس میکنند، در کشور خود بهعنوان انسان و فردی که دارای جایگاه و منابع و منافع است، شناخته نمیشوند.
این جامعه شناس با تاکید براینکه امروز در اردوگاههای پناهندگان که مردم از کشورهایی با شرایط ویژه مهاجرت کرده اند، پناهجویان با انواع آسیبها در کنار آوارگی مواجه میشوند، اظهار کرد: وقتی خبر این بلایا منتشر میشود میتواند سایرین را از مهاجرت و پناهندگی منصرف کند، اما شاهد هستیم که انقدر دافعههای مبدأ در کشور ما زیاد شده است که افراد به این اخبار توجه نمیکنند و همراه با خانواده با وجود همه خطرات و بلایا دست به مهاجرت میزنند؛ بنابراین مسئله امروز ایران فرار است نه مهاجرت.