ویدئوی زیر: این فیلم اهمیت تاریخی سیستم استحکامات را که در اصل برای محافظت از مرز شمالی امپراتوری ایران ساخته شده بود، روشن می کند.
در ماه‌های اخیر نام شهر “دربند” که در دوران ساسانی نقش پاسداری از مرزهای شمالی ایران را بر دوش داشته، به واسطه فیلم مستندی که پژمان اکبرزاده درباره آن ساخته، در چندین همایش بین‌المللی از نو مطرح شده است؛ از جمله همایش انجمن خاورشناسان آلمان در برلین و همایش انجمن ایران پژوهی در سالامانکا. به گفته آقای اکبرزاده، ساخت فیلم تنها چند ماه پیش از یورش نظامی روسیه به اوکراین به پایان رسیده است.
نام فارسی دربند که اکنون جنوبی‌ترین شهر روسیه است، به موقعیت جغرافیایی‌اش اشاره دارد: گذرگاهی باریک. این شهر بخشی از اراضی ایران در قفقاز بود که در پی جنگ‌های خونین ایران و روسیه، به موجب پیمان‌نامه گلستان در سال ۱۸۱۳ از ایران جدا شد.
دربند اکنون مشهورترین جاذبه گردشگری در داغستان است. این شهرت مدیون دژ غول‌آسایی است که در سده ششم میلادی به فرمان خسرو پرویز، امپراتور ایران، در این شهر ساخته شد تا از یورش قبایل شمالی به قلمرو ساسانی پیش‌گیری شود.
در گوشه و کنار روسیه گنجینه‌های منحصربفردی از تاریخ و فرهنگ ایران به چشم می‌خورد، ولی گرایش به سفر به این کشور برای کار روی این مجموعه‌ها بسیار محدود بوده است. در رابطه با دربند نیز بخش اصلی پژوهش‌ها از سوی باستان‌شناسان روس-داغستانی صورت گرفته است.
فیلم زیر: مستندی از پژمان اکبرزاده. دربند متعلق به قرن ششم که به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شده است، بزرگترین سازه دفاعی سلسله ساسانیان ایران در قفقاز محسوب می شود. اکنون در جمهوری داغستان، جنوبی‌ترین نقطه روسیه واقع شده است، جایی که به دلیل درگیری‌های خونین بین گروه‌های اسلام‌گرا و نیروهای روسی به غربی‌ها توصیه شده است از سفر خودداری کنند.
این فیلم اهمیت تاریخی سیستم استحکامات را که در اصل برای محافظت از مرز شمالی امپراتوری ایران ساخته شده بود، روشن می کند.
“دربنت: آنچه ایران پشت سر گذاشت” همچنین به بررسی معماری منحصر به فرد این قلعه عظیم می پردازد و چگونگی حفظ آن برای حدود پانزده قرن توسط حاکمان ایرانی، عرب، ترک و روسیه را بررسی می کند. این قلعه به طور استراتژیک در باریک ترین منطقه بین کوه های قفقاز و دریای خزر ساخته شده است.
دریا، استحکامات شامل شمالی‌ترین کتیبه‌های پارسی میانه (پهلوی) جهان است که در معرض تخریب قرار دارند، دیوار دفاعی این مجموعه به طول ۴۲ کیلومتر که به سمت دریای سیاه امتداد داشت، قبلاً در دوران شوروی تخریب شده بود.
این مستند که توسط بنیاد میراث پارسیان و بنیاد یادبود سودآور حمایت مالی شده است، دارای تفسیری از چهار محقق شناخته شده بین المللی است: مرتضعلی گجی اف (رئیس گروه باستان شناسی آکادمی علوم داغستان)، دیتریش هاف (موسسه باستان شناسی آلمان)، پروانه پورشریعتی (نیویورک) کالج فناوری شهر)، و متیو کانپا (دانشگاه کالیفرنیا، ایروین).
