منبع: روزنامه قانون
از آنجایی که حفر تونلهای متروی اصفهان با تخریب و آسیبهای زیادی همراه بود، از همان ابتدای کار، نگرانیها درباره آسیب رساندن عملیات حفاری به بناهای قدیمی مانند سی و سه پل، عالی قاپو، میدان نقش جهان و دیگر آثار تاریخی وجود داشت. اما باوجود اعتراضهای گسترده استادان، کارشناسان، فعالان و رسانههای کشور نسبت به عبور مترو از مسیر آثار تاریخی، فروردین سال ۸۸ شرکت پیمانکار متروی اصفهان اعلام کرد که دستگاههای حفاری با موفقیت از زیر زاینده رود عبور کرده اند. اما در تاریخ نهم شهریور همان سال، خبر آمد که در محاسبات ۳۵ تا ۴۰ متر اشتباه صورت گرفته و همین کار باعث تخریب پایههای زیرزمینی سی وسه پل زیر زمین شده و این خبر دو روز بعد تایید شد.
ماجرای نشست سیوسه پل
بهتازگی فیلمی در شبکههای اجتماعی منتشر شده که از نشست سیوسه پل خبر میدهد. برخی رسانههای کشور نیز این خبر را انعکاس دادهاند. چند نکته درباره این مساله وجود دارد. در گزارشهای مربوط به فرونشست سیوسهپل، اطلاعات جدیدی اعلام نشده و تنها بازنشر اخبار سالهای اخیر، آسیب مترو به آثار تاریخی اصفهان بوده است. نکته قابل توجه اینجاست، هدف از بازنشر این خبرها آننیز بهعنوان یک رویداد جدید چه بوده است؟ مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان نیز با تکذیب خبر فرونشست سیوسهپل، گفت:«نشست سی و سه پل صحت ندارد و این مساله از سالها پیش وجود داشته است».حال پرسش اینجاست چرا تاکنون مشکل نشست سیو سه پل برطرف نشده است؟در سالهای اخیر بارها فعالان میراث فرهنگی کشور به نحوه مرمت آثار تاریخی ازجمله سیوسه پل اعتراض داشتهاند و بسیاری از مرمتها را غیراصولی و حتی مخرب اعلام کردهاند. اعتراضهایی که گوش شنوایی برای آنها وجود نداشته است.
همچنین پرونده اخیر تخریب خانه تاریخی نایل اصفهان و نحوه اطلاعرسانی و برخورد مسئولان میراث فرهنگی این استان در اینباره، کارشناسان، فعالان و دوستداران میراثفرهنگی کشور را نسبت به سخنان مسئولان اصفهانی بیاعتماد کرده است.
سیوسه پل باوجود همه اخطارها و هشدارها نشست کرده است. مسالهای که هیچ یک از مسئولان آن را تکذیب نکردهاند و تنها مورد اختلاف زمان آن است. اما آنچه بیش از هر مسالهای اهمیت دارد، نحوه مرمت و بازسازی سیوسه پل پس از نشستاست که شوربختانه، اقدامات خوبی در اینباره تاکنون صورت نگرفته است.
چهارباغ، قربانی دیگر مترو
سیوسه پل، پایان ماجرای مترو و تنها قربانی در اصفهان نیست. قربانی دیگری در راه است، تونل وحشت به چهارباغ عباسی رسیده و فاز سه خط یک متروی اصفهان راهاندازی شده است. این خط از مسیر تاریخی چهارباغ عباسی و سیوسه پل عبور میکند. مدیران شهری اصفهان پیش از افتتاح مترو ، متعهد شده بودند که پایش و مانیتورینگ بناهای تاریخی راقبل و بعد از بهرهبرداری انجام دهند. این درحالی است که خبری از کارشناسان مانیتورینگ و پایش مترو برای بناهای تاریخی اصفهان نیست. براساس پیشبینی کارشناسان میراث فرهنگی، مترو در مدت زمان پنج سال، اماکن تاریخی رادر مسیر خود تخریب میکند.
مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان درباره افتتاح ناگهانی متروی اصفهان گفت: « به شهرداری اعلام کرده بودیم که نخست پایش و مانیتورینگ بناهای تاریخی در محدوده چهارباغ عباسی را انجام دهد، سپس مترو را افتتاح کند. درحال حاضر نیز به شهرداری اصفهان نامهای مبنی بر انجام هماهنگی برای پایش و مانیتورینگ بناهای تاریخی ارسال کردهایم».
هشدارهایی برای تخریب
در سالهای اخیر ،کارشناسان میراث فرهنگی کشور نسبت به عبور مترو از چهارباغ هشدارهای فراوانی دادهاند. براساس پیشبینی آنها اگر مترو افتتاح شود، ابتدا کاخ هشت بهشت تخریب میشود. این کاخ تنها از خشت درست شده و فرکانس عبور مترو روی آن تاثیر میگذارد و در کمتر از پنج سال تخریب میشود. قربانی بعدی، بازارچه بلند است که آننیز از خشت درست شده است. بعد از این بناها، نوبت به مجموعه چهارباغ میرسد.
کابوس ۱۵ ساله متروی اصفهان
۱۵ سال است که مترو، کابوس میراث فرهنگی اصفهان شده و جان دلسوزان و دوستداران میراث فرهنگی بهلب رسیده است؛ یک روز سی و سه پل ترک میخورد و روز دیگر علیه نقش جهان نقشه میکشند و امروز نیز چهارباغ را نشانه رفتهاند. کارشناسان میگویند، گذر مترو برای آن به میراثتاریخی اصفهان افتاده تا رویای نجومی شدن املاک برخی جریانهای خاص را محقق کند.
لوور سنگی کجا و چهارباغ خشتی کجا؟
یکی از توضیحاتی که شهرداری اصفهان درباره عبور مترو از چهارباغ بیان میکند، این است که در بسیاری از شهرهای تاریخی دنیا، مترو از زیر شهر عبور کرده و هیچ اتفاقی برای آثار تاریخی آن رخ نداده است و نمونهای نیزکه به آن اشاره میکند، موزه لوور در پاریس است. محمدعلی دادخواه، از فعالان فرهنگی به «قانون» در اینباره گفت: «موزه لوور پاریس در بستری از سنگ و با مصالح سنگی ساخته شده و عمر آن به ۲۰۰ سال میرسد، درحالی که میراث تاریخی اصفهان بر بستری از باتلاق ماسه و لجن آننیز با مصالح خشتی ساخته شدهاست. در باتلاق، ارتعاش و فرکانس هر صوتی تشدید میشود، در نتیجه عبور مترو و ارتعاش صدای عبور، روی بناهای تاریخی اصفهان اثر میگذارد. همچنین بهگفته باستانشناسان، چون تمام این ساختمانها در خستگی تاریخی به سر میبرند، هر نوع تاثیری که از عبور مترو داشته باشند به این آثار تاریخی ضرر غیرقابل جبرانی میرساند».
تغییر نقشه مترو توسط شهرداری
سالها پیش از انقلاب، شرکت فرانسویای بهنام «ارگانیک» ، نقشه متروی اصفهان را طراحی کرد. در این طرح، مهمترین مساله یعنی حفظ آثار تاریخی شهر در اولویت بود. اما گفته میشود که نقشه متروی اصفهان تغییر کرده است. دادخواه درباره انحراف مترو از نقشه اصلی خود بیان کرد:«در نقشه اولیه شرکت «ارگانیک» مترو از یک خیابان بهنام شمسآبادی که فاصله متناسبی با چهارباغ داشت، عبور میکرد اما شهرداری اصفهان به یکباره این پیچ را برداشته و اعلام کردند که مترو، مستقیم باید از چهارباغ عبور کند؛ دلیل آن را کاهش ۶ میلیارد تومانی هزینههای مترو میدانند ».پس از آنکه فعالان میراث فرهنگی کشور از تغییر نقشه توسط شهرداری اصفهان و عبور آن از مسیر تاریخی شهر مطلع شدند، اعتراضهای گستردهای را نسبت به این اقدام شهرداری انجام دادند. یکی از این اقدامات، شکایت از شهرداری اصفهان در دستگاه قضایی بود.
۱۷۰۰ نفر از شهروندان اصفهانی در نامهای از دستگاه قضایی، خواستار رسیدگی به این پرونده شدند. آنها از شهرداری اصفهان بهدلیل اینکه میراث ملموس و مشترک بشری راحفظ نمیکند، شکایت کردهاند. دادخواه که در آن زمان یکی از وکلای پرونده شکایت از متروی اصفهان بود، درباره این پرونده گفت: « پس از طرح دعوی و کشمکشهای فراوان در اصفهان، پرونده به دادگاه تهران شعبه ۱۵ ارجاع داده شد. پس از ارجاع به تهران، بازپرس دستور تعطیلی و توقف پروژه را صادر کرد اما دوباره بازپرس پرونده عوض شد. بازپرس جدید پرونده نیز اعلام کرد که برای اظهارنظر درباره این پرونده،نظر ایکوموس ایران را میپرسد. پس از آن شخصی که بهعنوان نماینده ایکوموس ایران در جلسه حاضر شد، گفت:«ایکوموس ایران با عبور مترو از چهارباغ موافق است».
این اظهارنظر آننیز از سوی ایکوموس موجب تعجب من شد؛ بههمین دلیل بهشخصه از ایکوموس ایران، دلیل این موافقت را جویا شدم که متاسفانه مهدی حجت، مدیر وقت ایکوموس ایران از این جلسه دادگاه و حضور نماینده آنها در جلسه ابراز بیاطلاعی کرد و گفت:«ایکوموس بههیچ وجه نمایندهای را به جلسه نفرستاده و بسیار مخالف اجرای این پروژه است». آن زمان روشن شد شهرداری اصفهان برای گرفتن نظر موافق بازپرس، عنوان نماینده ایکوموس را جعل کرده است. بازپرس پرونده پس از مطلع شدن از این جعل عنوان نماینده، تصمیم گرفت که برای تمامی آنها حکم جلب صادر کند اما دوباره بازپرس پرونده عوض شد. بازپرس فعلی پرونده نیز تاکنون اقدام خاصی برای این پرونده انجام نداده است ».
تخریب میراث، نظر تمامی کارشناسان دادگستری
در این سالها کارشناسان بسیاری نسبت به نابودی چهارباغ هشدار دادهاند. دادخواه با اشاره به این اظهارنظرها تصریح کرد: «اولین اظهارنظر کارشناسی متعلق به یک کارشناس فارغالتحصیل دانشگاه سوربن بود. او اعلام کرد این طرح بسیار زیانبار و مقایسه آن با موزه لوور اشتباه است؛ چراکه عمر بناها و نوع مصالح به کارگرفته در آنها با یکدیگر متفاوت است. او در آن زمان پیشبینی کرده بود که درصورت انجام عملیات حفاری ،کاشیهای چهارباغ ظرف پنج سال جابهجا میشوند که بعد از گذشت هفت سال از عملیات حفاری این اتفاق برای کاشیهای چهارباغ رخ داد. اکنون در ضلع غربی و شرقی مدرسه چهارباغ، با چشم خود میتوانید ببینید که کاشیها از جای خود بیرون آمدهاند. براساس پیشبینیهای کارشناسان، در مدت پنج سال هتل جهان، کاخ هشت بهشت و مجموعه چهارباغ تخریب میشوند. مساله مهم درباره تمامی کارشناسان، این است که آنها در این ۱۵ سال بدون کوچکترین آشنایی با یکدیگر در بازههای زمانی مختلف با تحقیقات گسترده درباره عبور مترو از چهارباغ، اظهار نظر کردهاند و انتخاب همگی آنها از سوی قوهقضاییه بوده است. همچنین مسئولان اصفهان تلاشهای بسیاری کردند که بتوانند نظری مخالف این کارشناسان ارائه دهند. بههمین دلیل کارشناسی پرونده را در برههای به دانشگاه علم و صنعت تهران واگذار کردند اما گزارش ۱۷ جلدی استادان دانشگاه علم و صنعت اعلام میکند به هیچ روشی نمیتوان کل آسیب را جلوگیری کرد. یعنی راهحلی که شهرداری اصفهان مطرح میکند، آسیب را کاهش میدهد ولی از بین نمیرود و اگر در پنج سال تخریب نشود، در ۱۰ سال بهطورحتم این اتفاق رخ میدهد».